door Peter Donk
GORINCHEM – Komende maand is het 80 jaar geleden dat in het zuiden van Nederland de bevrijding werd gevierd. De viering duurt t/m augustus 2025. In Gorinchem wordt op tal van momenten de komende maanden daarbij stilgestaan. Dinsdagmiddag 27 augustus 2024 werd een groot deel van het programma gepresenteerd. Een indrukwekkend programma! De gemeente Gorinchem steunt het programma met een subsidie.
Het Gorcums Museum, het COC Gorinchem, bibliotheek AanZet en de gemeente Gorinchem organiseren een lezingenreeks van eerste generatie ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog. We zetten ze op een rij. Het gaat om lezingen voor volwassenen.
- Lezing Betty Schols-Meents
Kind van een joodse vader
Maandag 4 november 2024 om 19.30 uur komt Betty Schols-Meents naar bibliotheek AanZet aan Groenmarkt 1 om haar oorlogsverhaal te delen. De toegang is steeds gratis, maar aanmelden verplicht. Er kunnen maximaal 80 mensen binnen. Betty werd geboren in 1941 in Amsterdam als dochter van een Joodse vader en een niet-Joodse moeder. Haar vader wordt al snel opgepakt en gedeporteerd naar concentratiekamp Mauthausen. Daarvandaan schrijft hij nog vijf brieven. Als haar moeder in november haar brief terug krijgt met het stempel ‘Unbekannt’ komt niet veel later de bevestiging van zijn dood. Ook de grootouders van Betty overleven de oorlog niet; in juni 1943 worden ze opgepakt en via Westerbork naar vernietigingskamp Sobibor afgevoerd. Daar zijn ze direct na aankomst vergast. Over de lezing die Betty geeft zegt ze zelf: “Ik zou heel tevreden zijn als na mijn verhaal duidelijk is dat niemand kan kiezen waar je geboren wordt, dat je wel kunt kiezen wat je doet. Het is belangrijk nieuwsgierig te blijven, hoop te houden en af en toe om jezelf te lachten.” - Lezing Tanja Wolterbeek
Kind uit een NSB-gezin
Donderdag 7 november 2024, aanvang 19.30 uur, deelt Tanja Wolterbeek haar verhaal. Haar vader was tijdens de oorlog een beruchte NSB’er, werkzaam voor de Sicherheitsdienst (SD), en betrokken bij razzia’s en arrestaties in Eindhoven. Na de bevrijding werden Tanja’s ouders gearresteerd en geïnterneerd in Kamp Vught, terwijl de kinderen in pleeggezinnen werden ondergebracht. In 1952 volgde een korte gezinshereniging met hun vader, die nog datzelfde jaar overleed. De rol van Tanja’s ouders tijdens de oorlog bleef binnen het gezin een taboe, zelfs na het overlijden van haar vader. Haar moeder wilde het verleden niet loslaten, en haar broers en zusje weigerden erover te spreken. Ze verboden Tanja zelfs om zich er publiekelijk over uit te laten. Toch liet Tanja zich niet het zwijgen opleggen. In 1986 werd ze benaderd voor een televisie-interview samen met een Joodse overlevende, wat binnen de familie tot conflicten leidde. Tanja is lid van de Vriendenkring Nationaal Monument Kamp Vught en was actief bij de Werkgroep Herkenning, die steun biedt aan (klein)kinderen van ‘foute’ ouders en Duitse militairen. Ze zegt hierover: “Ik heb eindelijk het gevoel dat ik iets positiefs met mijn oorlogsverleden doe. - Lezing Jac Blommaart
Kind van de bezetting
Deze lezing is donderdag 14 november 2024 om 19.30 uur, gratis toegang, in het Gorcums Museum aan Grote Markt 17. Aanmelden is verplicht. Jac Blommaart werd geboren op 25 februari 1933 in Lamswaarde, Zeeland, als jongste van acht kinderen. Zijn vader was bakker en zijn moeder werkte in een kruidenierszaak. Toen de oorlog uitbrak, was Jac zeven jaar oud. Op 10 mei 1940 wekte zijn vader hem en zijn broers en zussen om naar de Duitse vliegtuigen te kijken. De angst nam toe toen Duitse soldaten het dorp binnenmarcheerden, en Jac kon niet meer naar school omdat de nazi’s het gebouw hadden gevorderd. De dreiging van de oorlog werd steeds duidelijker: verduisterde huizen, zoeklichten en luchtafweergeschut ’s nachts, en Amerikaanse bommenwerpers die overkwamen. Tijdens het spelen buiten, was Jac getuige van een luchtgevecht waarbij een jachtvliegtuig werd neergeschoten en schepen op de Schelde onder vuur werden genomen. Ondanks de moeilijke omstandigheden was er in het gezin Blommaart, met acht kinderen en een oma, altijd plek voor ‘hongerkinderen’ uit Rotterdam of Schiedam. “Ons huis was erg vol, maar er was altijd nog plaats voor anderen.” De oorlog had ook directe gevolgen voor zijn familie: Jacs oudste broer werd gedwongen in Duitsland te werken voor de Arbeitseinsatz en zijn zus werd vanwege haar verzetswerk opgepakt en naar kamp Vught gestuurd. Na de bevrijding werden Engelse soldaten ingekwartierd in hun huis. Jac Blommaart, gepensioneerd leerkracht. Hij deelt zijn oorlogservaringen graag. “De oorlog heeft mij doen beseffen dat het om mensen gaat. Het is vooral de burgerbevolking die lijdt.” - Lezing Hans Suijs
Kind uit een verzetsgezin
Deze lezing is in het Gorcums Museum op donderdag 21 november 2024, aanvang 19.30 uur, de toegang is gratis, aanmelden verplicht. Hans Suijs wordt in 1943 geboren in Vlijmen, nabij ’s Hertogenbosch. Zijn vader, Herman Suijs, en diens zussen, Cis en Dré, zijn actief in het verzet. In 1944 bieden Cis en Dré onderdak aan verzetsleden die een foute politieman hebben neergeschoten. Door verraad komen de nazi’s dit te weten, waarna Cis wordt gearresteerd en door verschillende kampen wordt gestuurd, waaronder Haaren, Vught, Ravensbrück en Dachau. Ondertussen wordt Zuid-Nederland bevrijd. Hans’ vader sluit zich aan bij de Ordedienst, een verzetsgroep, en komt in november 1944 om het leven wanneer Britse bevrijders hem per ongeluk aanzien voor een Duitse infiltrant. Zijn moeder, zwanger en met Hans in haar zorg, besluit te vertrekken uit Vlijmen. Dit blijkt een wijze keuze, want hun huis wordt later vernietigd door een V1-bom. Hans groeit op in een door de oorlog getekende familie. In mei 1945 wordt zijn broertje geboren, en tante Cis keert terug uit de concentratiekampen. Zijn moeder staat er alleen voor in de opvoeding, maar krijgt steun van verzetsvrienden. Pas in 2015 gaat Hans diepgaand onderzoek doen naar het lot van zijn vader en tante Cis. Hij zegt hierover: “Veel later heb ik pas beseft wat er allemaal is gebeurd en hoe dat mijn leven heeft beïnvloed.”
Mobiel verzetsmuseum
Naast de sprekers zoals hierboven omschreven, komt er maandag 4 november 2024 een trailer van het Verzetsmuseum Amsterdam naar de Gorinchemse binnenstad, namelijk het Junior Verzetsmuseum op Wielen. Hier kunnen zestien scholieren tegelijk een kijkje nemen.
Tekst gaat verder onder video.
Onder voorbehoud staat er vrijdag 8 november 2024 stolpersteinen poetsen met leerlingen op het programma en wordt in het weekend van zaterdag 9 op zondag 10 november 2024 de Kristallnacht herdacht. Daaraan is ook een rondleiding verbonden naar de plaatsen van de stenen.
Komend jaar
In januari en februari is er in bibliotheek AanZet de expositie ‘Laat me mezelf zijn’. Het is de bedoeling dat middelbare scholieren anderen gaan rondleiden bij deze tentoonstelling. Zij worden daarvoor vooraf getraind. Het brengt de Holocaust meer in beeld en Anne Frank heeft ook hierbij een belangrijke rol. Er staat nog veel meer op stapel richting Bevrijdingsdag 2025. Daarover later meer.
